Przyczyny powstawania wad zgryzu
1. Pozycja dziecka w czasie snu i karmienia
Płaskie ułożenie dziecka do snu, z głową na niewielkim podwyższeniu sprzyja prawidłowemu rozwojowi narządu żucia. Za wysokie układanie dziecka (pozycja wentralna) powoduje u niego wysunięcie do przodu zarówno języka, jak i żuchwy. Może to się przyczyniać do powstawania wad doprzednich. Odwrotna sytuacja ma miejsce , gdy dziecko układamy z głową odgięta do tyłu (pozycja dorsalna). Takie ułożenie skutkuje przesuwaniem żuchwy wraz z językiem do tyłu – a co za tym idzie otwieraniem ust podczas snu, sprzyja kontaktowi wargowo- zębowemu między wargą górną a dolnymi zębami i może powodować powstawanie wad dotylnych.
2. Połykanie
Dysfunkcja połykania(połykanie infantylne, lub przetrwały niemowlęcy typ połykania) polega na wykonywaniu tej czynności z językiem wsuniętym między wały dziąsłowe. W przypadku dzieci starszych odbywa się to z językiem wciskanym między zęby. Połykanie infantylne jest czynnością fizjologiczną do ok. 18.m. ż potem powinno zostać zastąpione przez połykanie dojrzałe. Infantylny typ połykania może doprowadzić do powstawania zgryzu otwartego, krzyżowego lub tyłozgryzu. Jako wzór prawidłowego połykania w okresie niemowlęcym podaje się karmienie naturalne, w którym ukośnie ułożenie dziecka podczas karmienia powoduje powstawanie doprzednich ruchów żuchwy, a te z kolei doprowadzają do wyrównywania tyłożuchwia fizjologicznego. Podczas karmienia sztucznego dziecko najczęściej układane jest poziomo, a ucisk butelki hamuje dodatkowo doprzednie ruchy żuchwy. Używanie smoczków nie doprowadza do zaangażowania w proces ssania wszystkich mięśni. Dodatkowo smoczek źle dobrany, wykonany z nieodpowiednich materiałów w niewłaściwym kształcie i z dużymi otworami nie dostarcza koniecznych bodźców.
3. Oddychanie
Prawidłowy tor oddychania (przez nos) wpływa na właściwy rozwój całej twarzy. Podczas przechodzenia przez nos powietrze jest oczyszczane , nawilżane i ogrzewane. Oddychanie przez usta prowadzi często do zmian próchnicowych i infekcji górnych dróg oddechowych. Stale otwarte usta doprowadzają do hipotonii warg , jak i policzków. Brak równowagi w funkcjonowaniu mięśni języka , policzków i warg doprowadza do obniżenia pozycji języka z jego położenia fizjologicznego (przy podniebieniu).Brak przepływu powietrza przez nos powoduje zwężenie szczęki, tyłozgryz lub tyłożuchwie, zgryz krzyżowy boczny. Dziecko oddychając przez usta jest niedotlenione, blade, mało aktywne, wykazuje objawy nadmiernej męczliwości, niespokojnie śpi, jego twarz ma charakterystyczny tępy wygląd (twarz adenolidalana). Przyczynami powodującymi oddychanie przez usta są skrzywienie przegrody nosowej, polipy , przerost migdałków podniebiennych i migdała trzeciego. Znaczny przerost migdałków podniebiennych powoduje zwężenie cieśni gardzieli, co w istotny sposób ogranicza możliwość oddychania przez nos. Dziecko starając się oddychać przez nos , pomaga sobie , wykonując ruchy doprzednie żuchwy. Wysuwanie żuchwy do przodu jest wyrazem kompensacji , która doprowadza do powstawania przodozgryzu i przodożuchwia.
4. Żucie
Żucie miękkich , mocno przetworzonych pokarmów nie sprzyja naturalnemu procesowi i wzrostu kości i prowadzi do zwężenia obuszczękowego i stłoczeń zębów w obrębie szczeki i żuchwy, a także przyczynia się do zalegania pokarmów i osadów, doprowadzając do powstawania szybko postępującej próchnicy i przedwczesnej utraty zębów.
5. Parafukncje
Do najczęstszych parafunkcji mających szkodliwy wpływy na zgryz należą: ssanie (zazwyczaj smoczka, palca, języka, warg , błony śluzowej policzka) obgryzanie paznokci, gryzienie ołówków, kredek, lub innych przedmiotów, zgrzytanie zębami. Najczęstszą i najwcześniejszą parafunkcją jest ssanie smoczka. W zależności od kształtu, materiału oraz jego układania w jamie ustnej, smoczek może doprowadzić do powstawania lub pogłębiania wad dotylnych. Ssanie palca prowadzi m.in. do zgryzu otwartego. Obgryzanie paznokci również jest przyczyną powstawania zgryzu otwartego , ale także tyłozgryzu.
Na podstawie S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska – Baray „Biomedyczne podstawy logopedii”
Opracowała Magdalena Oleśkiewicz