Dzieci z zaburzeniami SI

DZIECI Z ZABURZENIAMI SI

 

I. Co to jest integracja sensoryczna?

To odpowiedź mózgu na informacje (bodźce) docierające do nas poprzez zmysły.

To proces:

  • rejestrowania,

  • przesyłania,

  • wzmocnienia lub hamowania,

  • rozpoznawania,

  • łączenia danych w jeden, stale zmieniający się, model rzeczywistości.

Nasz mózg rejestruje i zapamiętuje informacje wielozmysłowe – polisensoryczne. Im precyzyjniej i dokładniej to robi, tym szybciej uczymy się je wykorzystywać do modyfikacji zachowania.

 

Reakcje człowieka są kształtowane poprzez opracowywanie i integrowanie bodźców docierających donastępujących zmysłów:

  • słuchu – poprzez ruch cząsteczek powietrza,

  • przedsionkowego – poprzez ruch naszego ciała,

  • dotykowego – poprzez czucie powierzchniowe i głębokie (propriocepcja),

  • węchu i smaku,

  • wzroku – poprzez odbiór widma światła.

Każda informacja dociera do naszego układu nerwowego za pośrednictwem zmysłów. Jeśli któryś z nich jest zaburzony (dotyk, słuch, wzrok, smak, węch, układ przedsionkowy lub proprioceptywny), to układ nerwowy nie radzi sobie z przyjmowaniem, segregowaniem i porządkowaniem nowych doznań.

Gdy funkcje te działają prawidłowo, ruchy ciała łatwo dostosowują się do otoczenia – umysł szybko przyswaja informacje, a „dobre” zachowania pojawiają się w sposób naturalny. Integracja sensoryczna wpływa na prawidłowy rozwój, zdolności do nauki oraz na samoocenę – dobre samopoczucie.

Zaburzenia integracji sensorycznej rozpoznawane są u dzieci z trudnościami w uczeniu się (dysleksja), autyzmem,ADHD, upośledzeniem umysłowym, porażeniem mózgowym(i nie tylko).

II. Znaczenie procesów integracji sensorycznej

  1. Poziom rozwoju ruchowego ma ścisły związek z funkcjami percepcyjno – intelektualnymi, tj. z umiejętnością myślenia i przetwarzania bodźców zmysłowych.

  2. Brak dopływu bodźców sensorycznych upośledza rozwój człowieka.

Poszczególne układy zmysłowe naszego organizmu współdziałają ze sobą, a są to:

System przedsionkowy – jeden z najwcześniej dojrzewających układów sensorycznych. Jego receptory mieszczą się w uchu wewnętrznym i pozwalają na odbieranie wrażeń związanych z ruchem i jego zmianami oraz z grawitacją.

Koordynuje on inne układy zmysłowe: dotykowy, czucia głębokiego, wzrokowy i słuchowy. Ma wpływ na równowagę oraz koordynację i płynność ruchów.

Odgrywa dominującą rolę w rozwoju ogólnych możliwości ruchowych, wpływa na zdolność koncentracji uwagi i kontroli napięcia mięśniowego. Ściśle wiąże się również z funkcjami słuchowo – językowymi, czyli mową.

Bardzo blisko współpracuje z nim system proprioceptywny, którego receptory mieszczą się w mięśniach i stawach pozwalając na detekcję (wyczuwanie) ruchu poszczególnych części ciała wobec siebie oraz siły nacisku i napięcia mięśniowego. Dzięki niemu możemy, bez patrzenia, określić w jakiej pozycji znajduje się nasze ciało.

Informacje pochodzące z tych bazowych układów sensorycznych pozwalają nam odnaleźć się w rzeczywistości i kształtować poczucie bezpieczeństwa.

Wrażenia z obu opisanych wyżej systemów pomagają w prawidłowym odbiorze wrażeń
z innych zmysłów, są pomocne w utrzymaniu równowagi i właściwego napięcia mięśniowego, a także w rozwoju postawy (reakcji posturalnych) oraz koordynacji i płynności ruchu, w tym takżerozwoju prawidłowych ruchów gałek ocznych.

Dzięki tym układom (przedsionkowy i propiroceptywny), dziecko jest sprawne ruchowo, samoobsługowo, grafomotorycznie, szybko uczy się jazdy na rowerze, nie jest męczliwe, lubi zabawy, rozwija prawidłową percepcję wzrokową, potrafi utrzymać koncentrację uwagi, a jego poziom pobudzenia nie dezorganizuje zachowania.

Układ dotykowy ma wpływ na:

  • poczucie bezpieczeństwa,

  • równowagę emocjonalną,

  • koncentrację uwagi,

  • funkcje ruchowe.

III. Na czym polega terapia SI?

TERAPIA SI to kontrolowana zabawa ruchowa, która wzmacnia zdolności mózgu do uczenia się i redukuje poziom zaburzeń. Im więcej jest nowych doznań sensorycznych, tym lepsza jest sieć neuronalna, a co za tym idzie, tym sprawniejszy proces przesyłania informacji pomiędzy neuronami. 

Zajęcia SI są prowadzone przez terapeutę z wykorzystaniem odpowiedniego sprzętu (podwieszanego, gimnastycznego itp.).

Podczas zajęć dziecko jest zachęcane i kierowane do wykonywania zadań, dostarczających stymulacji przedsionkowej, proprioceptywnej, dotykowej lub innej, które mają za zadanie wyzwalać i prowokować odpowiednie, skuteczne reakcje na bodźce sensoryczne. Stopień trudności tych zadań stopniowo wzrasta. W trakcie spotkań preferowane są ukierunkowane zabawy i aktywności swobodnie wykonywane przez dzieci, wyzwalające automatyczne reakcje sensoryczne, a nie instruowane, narzucone i ćwiczone konkretne reakcje na bodźce.

Istotnym aspektem terapii integracji sensorycznej jest motywacja podopiecznego. Odgrywa ona ważną rolę przy doborze ćwiczeń. Większość dzieci poszukuje i domaga się tych zadań, które są dla nich najbardziej wskazane na danym etapie rozwoju. Stanowi to również ważną informację dla prowadzącego, dotyczącą zainteresowań dziecka.

Terapia SI jest zazwyczaj przyjemnością. Sala jest wyposażona w różnorodny sprzęt taki jak: zjeżdżalnie, platformy i trapezy do huśtania, liny do wspinania, koła do wskakiwania. Dla dziecka takie zajęcia są zabawą i mogą się nią wydawać również dorosłym, ale jest to jednocześnie ciężka praca, ponieważ pod kierunkiem wykwalifikowanego terapeuty pociecha jest w stanie osiągnąć sukces, który prawdopodobnie byłby niemożliwy w całkowicie spontanicznej zabawie. Wiele dzieci z problemami SI nie potrafi bowiem, bez pomocy, bawić się efektywnie i w sposób zorganizowany.

Podopieczni naszej poradni bardzo chętnie uczestniczą w zajęciach i z niecierpliwością na nie oczekują. Nie można zakładać, że każde spotkanie będzie równie efektywne – każdy człowiek miewa trudniejsze dni, nasze pociechy – również. Należy również pamiętać, że część zaburzeń utrudnia zabawę z wykorzystaniem sprzętu i powoduje, że zadania przyjemne dla większości dzieci dla niektórych takimi nie są. Dlatego też, może się zdarzyć, że początki współpracy będą trudne. Doświadczony terapeuta wie jednak, w jaki sposób zachęcić i sprowokować do zabawy.

IV. Czy można przewidzieć zaburzenia SI u małego dziecka?

TAK, mają na to wpływ:

  1. obciążenia okołoporodowe np. przedwczesny poród (przed 37 tyg.), ciężki poród, niedotlenienie;

  2. dziedziczność procesów SI np. kiedy rodzic nie może nosić „gryzących” swetrów – potomek również będzie miał z tym problem;

  3. wpływ środowiska – postawy opiekunów (np. nadopiekuńczość), długotrwała deprywacja sensoryczna (pozbawienie lub ubogość bodźców zmysłowych) np. z powodu pobytu w szpitalu – operacje, karmienie przez sondę itp.

V. Jak rozpoznać zaburzenia SI?

Żeby stwierdzić zaburzenia integracji sensorycznej, należy przeprowadzić profesjonalną diagnozę, jednak podstawowe objawy zaburzeń są możliwe do rozpoznania w środowisku domowym. Mogą to być:

  • zaburzenia napięcia mięśniowego (najczęściej zbyt niskie napięcie);

  • szybka męczliwość;

  • niezgrabność ruchowa;

  • słaba koordynacja ruchowa;

  • problemy z manipulacją (posługiwaniem się sztućcami, nożyczkami);

  • nieprawidłowy chwyt (np. kredki, długopisu);

  • trudności w nauce czytania lub pisania;

  • trudności w koncentracji uwagi;

  • unikanie zabaw grupowych;

  • wycofywanie się z kontaktów społecznych;

  • trudności z wysłuchiwaniem poleceń;

  • problemy z nauką jazdy na rowerze;

  • unikanie zabaw na huśtawce, karuzeli lub nadmierne poszukiwanie takich zabaw;

  • nadwrażliwość na światło;

  • nadwrażliwość na dźwięki;

  • unikanie zabaw plasteliną, malowania palcami;

  • unikanie dotykania niektórych faktur (np. piasku);

  • trudności w próbowaniu nowych potraw;

  • trudność w zakładaniu nowych ubrań;

  • zaburzenia mowy.

VI. Pomoc logopedy i terapeuty SI może być przydatna w przypadku, gdy dziecko:

  • rodzi się przedwcześnie z objawami wcześniactwa;

  • manifestuje problemy neurorozwojowe;

  • rozwija się wolno i nieharmonijnie;

  • ma stwierdzone nieprawidłowe napięcie mięśniowe;

  • późno podnosi główkę, siada, chodzi;

  • ma lub miało kłopoty ze ssaniem, połykaniem, gryzieniem czy żuciem;

  • nieprawidłowo reaguje lub wcale nie reaguje na dźwięki z otoczenia;

  • mało gaworzy;

  • jest mało aktywne głosowo;

  • oddycha przez usta;

  • uporczywie ślini się (nie kontroluje wycieku śliny);

  • ma nieprawidłowo zbudowane narządy mowy, między innymi język i podniebienie;

  • zbyt długo było karmione butelką i ssało smoczek;

  • jest nadruchliwe lub apatyczne.

VII. Wspomagane mowy przez SI:

  1. stymulacja układu przedsionkowego (hamak, huśtawki, karuzela, hulajnoga, zjeżdżalnia, trampolina, piłki-skoczki, bujany fotel, obroty wokół własnej osi na szmatce z flaneli);

  2. stymulacja czucia głębokiego (masaże, wałkowanie ciała, zawijanie w koc, bąbelkową folię, ściskanie w dłoniach piłeczek);

  3. ćwiczenia słuchowe podczas stymulacji układu przedsionkowego (wachlowanie uszu, rozpoznawanie dźwięków z otoczenia);

  4. wibracyjna stymulacja dłoni i jamy ustnej;

  5. stymulacja twarzy: szczoteczkami, wałeczkami, miotełkami, pędzelkami;

  6. stymulacja buzi poprzez: uciskanie, opukiwanie, szczypanie, bodźcowanie termiczne: ciepło – zimno;

  7. ćwiczenia języka i warg (napięcie mięśni);

  8. regulacja oddechu – wydłużanie fazy wydechowej;

  9. ćwiczenia koordynacji ruchowej – łączenie ruchów rąk i dłoni z ruchami języka;

  10. stymulacja zapachowa.

Opracowała: Małgorzata Serowiec – neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej

LITERATURA:

Goddard, S. (2004). Odruchy, uczenie i zachowanie. Warszawa: Międzynarodowy Instytut NeuroKinezjologii Rozwoju Ruchowego i Integracji Odruchów.

Godwin Emmons, P. i McKendry Anderson, L. (2007). Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej. Warszawa: Wydawnictwo K. E. LIBER.

Przyrowski, Z. (2012). Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy
i terapii. Warszawa: Empis.

Skip to content